تجزیه چند متغیره صفات مختلف زراعی در ژرم پلاسم بومی گندم نان

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات، 615 نمونه ژنتیکی گندم بومی ایران از کلکسیون گندم بانک ژن گیاهی ملی ایران مورد مطالعه قرار گرفتند. بذر هر نمونه ژنتیکی در یک ردیف به طول 5/2 متر در قالب طرح مشاهده ای کشت و 17 صفت زراعی و مورفولوژیکی ارزیابی شد. مقادیر ضریب تغییرات نشان داد صفات  وزن دانه پنج سنبله، تعداد پنجه و تعداد دانه در سنبله  از بین صفات کمّی دارای بیشترین تنوع بودند. بر اساس شاخص شانون رنگ گلوم از بین صفات کیفی دارای بیشترین تغییرات بود. در تجزیه رگرسیون گام به گام برای وزن دانه پنج سنبله دو صفت تعداد دانه در سنبله و وزن صد دانه با ضریب تبیین 98 درصد در مدل وارد شدند. نتایج تجزیه به مؤلفه های اصلی نشان داد پنج مؤلفه اصلی اول در مجموع 28/63 درصد از تغییرات کل داده ها را در بر داشتند. بر اساس ضرایب متغیرها، مؤلفه های اصلی به ترتیب تحت عنوان شاخص درشتی بذر و عملکرد بالا، شاخص اجزاء عملکرد، شاخص تولید بیوماس، شاخص خصوصیات کیفی سنبله و شاخص مقاومت به ورس نام گذاری شدند. براساس نتایج تجزیه به مؤلفه های اصلی، نمونه های ژنتیکی 200 (آذربایجان غربی)، 763 (گیلان)، 835 (لرستان)، 845 و 846 (هر دو از اصفهان) به عنوان نمونه های برتر شناسایی شدند. تجزیه خوشه ای منشاء نمونه های مورد بررسی را در پنج گروه قرار داد. نتایج این تحقیق نشان دهنده وجود تنوع ارزشمند در ژرم پلاسم گندم بومی ایران می باشد و لذا مواد ژنتیکی برتر شناسایی شده می توانند در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.